Адамның жүрек-қантамыр жүйесі әлсіз. Жүрек ауруын тудыратын, оларға қарсы әсер ету мүмкін емес себептер бар. Оларға мыналар жатады:
Алайда адамның өмір сүру салтына тікелей байланысты жүрекке жағымсыз әсер ететін қауіп факторлары өте көп. Соның ішіндегі ең негізгілері:
Жалпы жұртқа белгілі стереотиптен арыламыз: холестерин организмнің қалыпты жұмыс істеуі үшін қажет. Бұл жасуша үшін маңызды құрылыс материалы. Ол бірқатар дәрумендер мен заттарды сіңіруге көмектеседі, стероидты және жыныстық гормондарды өндіруге қатысады. Біздегі холестериннің 2/3 бөлігі бауырымызда түзіледі. Оның жартысы сырттан – тағамнан келіп түседі. Бірақ холестеринге бай (тәулігіне 300 мг жоғары) азық-түлікті шамадан тыс тұтынған кезде оның қандағы құрамы да көбейеді. Бұл организмдегі зат алмасу процесінің бұзылуын асқындырып жіберуі мүмкін және қантамырлары қабырғаларында холестерин түйіндерінің (атеросклероз) жиналуына себеп болады.
Бірақ жүрек-қантамыр жүйесіне жағымсыз әсер ету жағынан алғашқы орындарды алатын тағы бір фактор бар, ол – стресс!
Өткен ғасырда америкалық ғалымдар жүрек және қантамыр ауруларына көбірек шалдығатын адамдардың портретін «салған». Ол адам коронарлы мінез-құлықты адам екен (мінез-құлық түрі – А). Ол ашуланшақ, күмәнданғыш, мазасыз және оның уақыты тапшы. Дәрігерлердің бақылауы бойынша, дәл осындай адамдар ишемиялық жүрек ауруына шалдыққыш және жедел жүрек тапшылығымен ауруханаға түседі екен. Себебі белгілі: үнемі стресте жүрген адам одан алкоголь, шылым шегу, тиімсіз тамақтанудың көмегімен арылғысы келеді. Яғни стреске қауіптің қосымша ауырлатқыш факторлары қосылады.
Ресейде жүрек-қантамыр жүйесінің ең көп таралған ауруы ишемиялық жүрек ауруы (ИЖА), артериалды гипертония, сондай-ақ олардың қантамырдағы асқынуы – миокард инфаркті мен ми қан айналымының бұзылуы (инсульт) болып табылады. Дәрігерлер осындай диагноз қойылған ресейліктердің жартысынан көбінен ауруды асқындыратын психо-әлеуметтік себептер анықтады (өмір сүру жағдайының төмендігі, мансаптылық, үрейлі шабуыл жасау және ұзаққа созылған депрессия).
Жалпы жүрек-қантамыр қаупінің бірнеше моделі әзірленген. Ресейде еуропалық SCORE моделі «сіңіп кетті»: бұл шкала пациенттерді алғашқы профилактикасының стратегиясын анықтауға арналған. Негізгі қауіп факторларын назарға ала отырып, ол ИЖА ғана емес, сондай-ақ жақын 10 жылдағы барлық жүрек-қантамыр оқиғаларының даму қаупін ескереді. Өз бетіңізше есептеуге де болады.
Кестені қалай пайдалану керек? Жынысыңызды, жасыңызды, систолдық артериалды қысымыңызды, холестерин, плазма деңгейін және шылым шегемін/шылым шекпеймін деген мәртебеңізді көрсетіңіз. Тәжірибеге сәйкес, өзіңіздің жүрек қауіп-қатеріңізді объективті түрде есептеу үшін осы мәліметтер де жеткілікті. Егер өзіңізді «мінез-құлқы А типтес» адамға жатқызсаңыз, жағымсыз факторлар автоматты түрде еселене түседі.
Көптеген зерттеулерге сәйкес, өмір сүру салтын өзгерту жүрек-қантамыр ауруларына шалдыққан адамдардың жағдайын айтарлықтай жақсартады екен. Осылайша шылым шегуден бас тарту уақытынан бұрын қайтыс болу қаупін 40-50%-ға төмендетеді. Ал егер стресс болмаса, адам сырқатынан тіпті, медикаменттердің көмегінсіз-ақ айығып кетер еді. Жүрек-қантамыр жүйесі ауруларының қауіп факторларының болуы шығарылған шешім емес, денсаулығыңызға уақытында қамқор болу!